Valouwe werd veluwe

'Valouwe' is de oorspronkelijke benaming van het gebied dat we nu 'Veluwe' noemen. In de oude naam kan het Germaanse woord 'falwa' herkend worden dat 'vaal, bleek' betekent. Kennelijk vormde dat de toenmalige ontboste aanblik. In het algemene spraakgebruik bestaat geen overeenstemming over de precieze begrenzing van de Veluwe. In engere zin gaat het om de centrale kern van hooggelegen, droge zandgronden die omsloten wordt door de plaatsen Harderwijk, Wezep, Apeldoorn, Dieren, Wageningen, Lunteren, Otterlo, Garderen en Putten. Die kern beslaat ongeveer 1150 vierkante kilometer  en bestaat uit bossen, heide, zandverstuivingen en enkele landbouwenclaves. Vanuit die kern stromen enkele prachtige beken en sprengen naar de buitenranden. Die buitenrand bestaat uit minder droge gronden en beslaat ongeveer 1000 vierkante kilometer. Ze wordt begrensd door de Veluwerandmeren in het noorden en westen, de grens tussen de Gelderse vallei en de Utrechtse Heuvelrug in het zuidwesten,  de uiterwaarden van de Neder-Rijn in het zuiden en de IJsselvallei in het oosten. Dit gebied bestaat hoofdzakelijk uit gras- en maïsland en talrijke dorpen en steden. Ook deze gordel wordt in meer of mindere mate geacht tot de Veluwe te behoren. Zo wordt de kustzone tussen Putten en Wezep zonder enige aarzeling Noordwest-Veluwe genoemd. De Veluwe vormt, naar verluidt, het grootste aaneengesloten natuurgebied van Europa. Het is maar net wat je 'aaneengesloten' noemt want dwars door de Veluwe lopen wel drukke wegen zoals de A1, de A50, de A12 en de A28. Toegegeven, óver en onder de wegen zijn inmiddels een groot aantal werkzame ecoducten en faunatunnels aangelegd.  

Het overgrote deel (884 vierkante kilometer, waaronder 730 vierkante kilometer bos) van de centrale Veluwe is vanaf 11 juni 2014 aangewezen als Natura 2000 gebied nummer 057 en voorzien van een beheerplan in het kader van de EU Habitatrichtlijn, Artikel 2, lid 1. Een beheerplan bevat op basis van de Wet Natuurbescherming instandhoudingsdoelstellingen, herstelopgaven en uitbreidingsopgaven voor specifieke habitats (voornamelijk vegetatietypen) en diersoorten. Dat betekent dat fysieke ingrepen wettelijk getoetst moeten worden op hun eventueel negatieve effect op die doestellingen en opgaven. In Natura 2000 gebied Veluwe gaat het om 18 habitats waaronder beuken- en eikenbossen, heide, vennen en beken, om bepaalde insecten zoals het Vliegend Hert en om een tiental vogelsoorten. Onder die vogelsoorten ressorteren Wespendief, Grauwe Klauwier, Zwarte Specht, Draaihals en Tapuit. Niet met alle habitats en soorten gaat het op dit moment goed. Dat komt ook omdat beheer dat gericht is op het ene doel ten koste kan gaan van andere doelen. Het beheerplan wordt daarom van tijd tot tijd geëvalueerd en herzien.

In het Natura 2000 gebied Veluwe leven ook minder prestigieuze maar niet minder fraaie diersoorten zoals Edelhert, Ree, Wild Zwijn, Boommarter, Das, Vos en, sinds 2018, ook de Wolf. Artikel 2, lid 1 van de Habitatrichtlijn verplicht overigens ook tot bescherming van deze 'niet-prioritaire' soorten. De omvang van de populaties van ook deze diersoorten is allesbehalve stabiel met soms ongewilde effecten op de staat van instandhouding van habitats en andere diersoorten. Verdroging, verzuring, vermesting op de ene plek versus mineralengebrek op de andere, versnippering en een toenemende druk van bepaalde vormen van recreatie, compliceren een duurzaam behoud van de Veluwe nog verder. Werk aan de winkel voor de Stichting Valouwe Natuur.