Zelfvoorziening van vernieuwbare energie is een illusie

 

Inleiding

Als iemand iedere ochtend zijn washandje alvast een beetje nat maakt met de dauwdruppels op het gras omdat een verkoper van washandjes gezegd heeft dat dat helpt tegen het wereldwijde zoetwatertekort, dan noemen we zo iemand naïef of zelfs achterlijk. Desondanks loopt het Nederlandse landschap vol met gesubsidiëerde zonnepanelen (‘zonne-akkers’) en windturbines. Politici houden ons voor ogen dat die aanslag een absolute noodzaak is om de opwarming van de aarde te stoppen en snel onafhankelijk te worden van grillige buitenlanden. De verkopers van dat verhaal vertalen de bijdragen van die zonne-akkers en turbines steevast in ‘het aantal huishoudens dat hun project van duurzame stroom gaat voorzien’. Daarvan gaat de suggestie uit dat huishoudstroom een betekenisvol aandeel uitmaakt van ons energieverbruik. De werkelijkheid is volstrekt anders. Van alle energie die we in en om het huis nodig hebben maakt huishoudstroom iets minder dan 12% uit. Bovendien vormt het energieverbruik in en om het huis minder dan een kwart van het totale energieverbruik van Nederland. Vanuit dat perspectief vertegenwoordigt die huishoudstroom minder dan 3% van het totale Nederlandse energieverbruik. Hoe kunnen die zonne-akkers en windturbines ons dan ooit zelfvoorzienend en onafhankelijk maken? Niet dus. Rekent u even mee?

 

Energiehonger

Nederland gebruikte in 2023 ongeveer 2600 PetaJoules (PJ) aan energiea. Dat is hetzelfde als 2,6 x 1012 MegaJoules (MJ). Uitgaande van 17,8 miljoen Nederlandersb komt dat neer op een jaarlijkse energiehonger van 145985  MJ per persoon. Een deel daarvan bestaat uit gasverbruik thuis: gemiddeld 1020 kuub per huishouden per jaarc. Omdat een kuub gas 31,7 MJ aan energie bevatd en een huishouden gemiddeld uit 2,15 personen bestaatb,e, komt gasverbruik neer op 15045 MJ per persoon per jaar. Een ander deel van ons energieverbruik bestaat uit autobrandstof. Per huishouden hebben we tegenwoordig 0,94 auto’se,f waarmee we gemiddeld 12400 kilometer per jaar afleggeng. Uitgaande van een verbruik van 8 liter per 100 km en een energie-inhoud van 35 MJ per literh, komt het benzineverbruik neer op 15288 MJ per persoon per jaar. Een gemiddeld huishouden van 2,15 personen gebruikt daarnaast 2420 kWh aan stroomc. Een kWh komt overeen met 3,6 MJi zodat ieder persoon in en om huis 4060 MJ aan stroom gebruikt. Daarmee bedragen de aandelen gas, autobrandstof en elektriciteit in het energieverbruik in en om huis achtereenvolgens 44%, 44% en 12%. Die drie tezamen vormen, zoals in het begin van deze paragraaf is aangegeven, minder dan slechts een kwart van ons totale landelijke energieverbruik. De overige driekwart (145985 - 15045 -15288 - 4060) bestaat uit energie die een ieder gebruikt voor de consumptie van diensten en producten (voedsel, kleding, huizen, vervoermiddelen, …) en voor de productie en het transport van exportproducten ten faveure van onze welvaart. Als zodanig zou je drie ambitieniveaus voor zelfvoorziening en onafhankelijkheid kunnen onderscheiden:

 

-alleen huishoudstroom,

-alleen energie in en om het huis, waaronder huishoudstroom,

-alle energie, waaronder de energie in en om het huis.

 

Wat zouden die ambitieniveaus impliceren voor de noodzakelijke aanleg van zonne-akkers of windturbines als je werkelijk zelfvoorzienend en onafhankelijk zou willen zijn?

 

Een land vol

Voor de plaatsing van windturbines en zonne-akkers blijkt in de praktijk vooral agrarisch gebied in aanmerking te komen. Daarvan is in Nederland 2,24 x 106 miljoen hectare beschikbaarj. Een zonnepaneel produceert tegenwoordig jaarlijks circa 175 kWh per vierkante meterk, ofwel ruim 630 MJ. Een windturbine (3 MW nominale capaciteit) produceert 6,5 x 106 kWh per jaari, ofwel ruim 23 x 106 MJl.

Als we de voornoemde ambities met windturbines willen realiseren, komt dat voor de achtereenvolgende ambitieniveaus overeen met 14, 117 en 496 windturbines op ieder stuk agrarisch land van 10 x 10 km. Een zwaarder type windturbine kan die getallen vast halveren maar het blijft veel. Realistisch? Ik denk het niet. Als we de voornoemde ambities met zonne-akkers willen realiseren, komt dat (inclusief de toeslag van 25% voor paden e.d.) voor de achtereenvolgende ambitiesniveaus overeen met een ruimtebeslag van 1%, 6% en 24%. Realistisch? Ik denk het niet.

 

Conclusie

Zonnepanelen op bestaande daken? Prima, want net zo leuk als zelf wat groente telen in je achtertuin. Maar echte zelfvoorziening en onafhankelijkheid op het gebied van energie is voor Nederland een illusie, zelfs als we flink energie zouden besparen. Politici moeten ons op dit gebied geen rad voor ogen blijven draaien. Energie moet je vooral dáár produceren waar dat gepaard gaat met de minste schade aan andere maatschappelijke doelen zoals gezondheid, landschap, biodiversiteit of vruchtbare landbouwgrond. Gebieden die daaraan voldoen zijn er volop op aarde. Dat heeft niks met nimby-gedrag te maken zolang er gebieden zijn waar werkelijk geen mens, dier of plant leeft. Ja, dat betekent wel dat we vriendschappelijke relaties moeten onderhouden met landen waarvoor we, omgekeerd, iets kunnen produceren waar wijzelf op onze beurt goed in zijn. Dat heet samenleven.

 

Voetnoot

In mijn eigen woonplaats Harderwijk blijft het gemeentebestuur hameren op de ‘noodzaak’ van drie te bouwen windturbines. In termen van de voornoemde ambitieniveaus gaan die hoogstens 35% van de behoefte aan Harderwijker huishoudstroom dekken, niet meer dan 4% van de behoefte aan energie in en om ieder Harderwijks huis dekken, en op zijn best 1% van de totale energiebehoefte van alleen al de Harderwijker bevolking dekken. Waar hebben we het dan over? Is dat de schade en kosten wel waard?

 

Literatuur

aCBS, 2024a. Hoeveel energie gebruikt Nederland? https://longreads.cbs.nl/nederland-in-cijfers-2024/hoeveel-energie-gebruikt-nederland/

bCBS, 2024b. Bevolkingsteller https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/dashboard-bevolking/bevolkingsteller

cMilieu Centraal, 2024. Gemiddeld energieverbruik. https://www.milieucentraal.nl/energie-besparen/inzicht-in-je-energierekening/gemiddeld-energieverbruik/

dWikipedia, 2024a. Verbrandingswarmte. https://nl.wikipedia.org/wiki/Verbrandingswarmte#Aardgas

eCBS, 2024c. Hoeveel huishoudens zijn er in Nederland? https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/dashboard-bevolking/woonsituatie/huishoudens-nu

fCBS, 2024d. Hoeveel personenauto’s zijn er in Nederland? https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/verkeer-en-vervoer/vervoermiddelen-en-infrastructuur/personenautos

gCBS, 2024e. Hoeveel rijden personenauto’s? https://www.cbs.nl/nl-nl/visualisaties/verkeer-en-vervoer/verkeer/verkeersprestaties-personenautos

hWikipedia, 2024b. Benzine https://nl.wikipedia.org/wiki/Benzine#:~:text=Bij%20de%20verbranding%20van%201%20liter%20benzine%20komt,hoeveelheid%20CO%202%20die%20benzine%20als%20product%20veroorzaakt.

iOmrekenen, 2024. https://www.omrekenen.nl/kwh-naar-mj/

jCBS, 2024f. Hoe wordt de Nederlandse bodem gebruikt? https://longreads.cbs.nl/nederland-in-cijfers-2020/hoe-wordt-de-nederlandse-bodem-gebruikt/#:~:text=De%20totale%20oppervlakte%20van%20Nederland%20is%204%2C2%20miljoen,was%20natuur%2C%20water%20of%20in%20gebruik%20voor%20recreatie.

kEssent, 2024. Vermogen zonnepanelen in wattpiek. https://www.essent.nl/kennisbank/zonnepanelen/hoe-werken-zonnepanelen/wattpiek-vermogen-zonnepanelen

lGaslicht, 2024. De opbrengst van windmolens. https://www.gaslicht.com/energie-informatie/windmolen?t_campaignid=377652754&t_adgroupid=1252344301066185&t_feeditemid=&t_extensionid={extensionid}&t_targetid=dat-2330071297828214:loc-2486&t_loc_interest_ms=&t_loc_physical_ms=214262&t_matchtype=b&t_network=o&t_device=c&t_devicemodel=&t_gclid=&t_creative=&t_keyword=https%3A%2F%2Fwww.gaslicht.com&t_placement=&t_target=&t_random=&t_adposition=&t_issearch=true&msclkid=7c2008995ebe1e2dc0bb6f464f12f6cb&utm_source=bing&utm_medium=cpc&utm_campaign=GL%20*DSA*&utm_term=https%3A%2F%2Fwww.gaslicht.com&utm_content=gaslicht%20-%20home